جلیل آهنگرنژاد: کتاب‌های فاخر دفاع مقدس به تعداد انگشتان دو دست هم نمی‌رسند

یک شاعر و نویسنده معتقد است؛ هر جنگی با همه نابسامانی‌هایش می‌تواند بهشت سوژه‌های هنرمندان خلاق باشد و ثبت هنرمندانه وقایع مربوط به سال‌های جنگ تحمیلی می‌تواند به بلوغ ادب مقاومت ایران در میان آثار ادبی جهان بینجامد.

جلیل آهنگرنژاد در گفت‌وگو با خبرنگار خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا) در کرمانشاه، درباره جایگاه ادبیات دفاع مقدس در ادبیات فارسی، گفت: از گذشته‌های دور تا به امروز ادبیات مقاومت جزو لاینفک شاکله فرهنگی و اجتماعی جامعه ایرانی بوده است و از سروده‌های حماسی گرفته تا نظیره‌سرایی‌های متنوع در قرن‌های بعدی همه و همه نشان از این اصل اصیل دارد که ایرانیان همواره دفاع از آیین و سرزمین خود را مقدس می‌دانسته‌اند و بر این اساس، نگاه‌های هنرمندانه‌شان را با حماسه و دفاع آبرومندانه گره زده‌اند.

او افزود: جنگ تحمیلی با همه ابعاد گوناگونش، سال‌ها همسایه دیوار به دیوار مردمی شجاع و رشید بود که تلخی‌هایش را می‌چشیدند و برای پاسداری از این مرز و بوم، جسورانه بر دشمن شبیخون‌ها زدند، اما این جنگ با همه تلخی‌هایش جلوه‌های ماندگاری می‌توانست با خود داشته باشد که یکی از این جلوه‌ها خلق آثاری با مضامین دفاع مقدس و ادبیات پایداری بود.

به گفته این مدرس دانشگاه، اعتقادات و آرمان‌هایی که مردم ما در هشت سال دفاع مقدس داشتند، می‌توانست افزونه‌ای ویژه بر سوژه‌های پیش رو باشد.

او افزود: ثبت هنرمندانه وقایع جنگ می‌توانست و می‌تواند از یک‌سو به بلوغ ادب مقاومت ایران در میان آثار ادبی جهان بینجامد و از دیگر سو به غنای ادبیات این عصر در جامعه ادبی ایران منجر شود، ضمن این‌که حس میهن‌دوستی و رشادت برای پاسداری از آیین‌ها و آرمان‌های این سرزمین از دستاوردهای این ژانر ادبی خواهد بود.

آهنگرنژاد معتقد است: با توجه به حمایت‌های نهادها و ارگان‌ها از همان ابتدای شکل‌گیری ادبیات دفاع مقدس، متون زیادی تولید شد که البته این متون از حیث کمیت قابل توجه و اعتناست، بویژه آن‌که هنوز هم بخش‌های متعددی از حوزه فرهنگی دولت و سایر نهادها برای افزودن بر این حجم در تلاش و تکاپوست، این در حالی است که باید به این واقعیت تلخ اعتراف کرد که آثار فاخر تولیدی در این حوزه به تعداد انگشتان دو دست هم نمی‌رسد.

او افزود: در حوزه ادبیات داستانی چند اثر قابل قبول توانستند ویزای عبور به دنیای ذهنی خوانندگان را بیابند و بی‌شک ماندگارتر از آثار دیگر خواهند بود. در حوزه شعر نیز می‌توان به چند اثر با دیدی احترام‌آمیز نگاه کرد و به احترام قلم‌هایی این‌چنین کلاه از سر برداشت.

به گفته او، اکنون که بر بلندای حدود سه دهه ادبیات دفاع مقدس ایستاده‌ایم، از این فاصله به خوبی می‌توان متون تولیدی را به وضوح دید و تجزیه و تحلیل کرد.

آهنگرنژاد با بیان این‌که اکنون زمان آن رسیده به این‌گونه نقدها پرداخته شود که علل وارد نشدن طیف قابل توجهی از نویسندگان و شاعران پیش‌رو به این حوزه چه مواردی بوده است، گفت: باید کالبدشکافی شود که چرا خیل اهل ادب به این عرصه وارد نشدند که البته شاید یکی از ظن‌های مشهور، «دولتی شدنِ» ادبیات مقاومت بوده و این توجیهی برای وارد نشدن بسیاری از نویسندگان و شاعران به دنیای ادبیات دفاع مقدس است.

این نویسنده معتقد است: همگان و بویژه همسایگان این رنج‌های تلخ می‌دانند که جنگ لایه‌های پنهانی دارد و هنرمند باید با دید درستی این لایه‌های پنهان را درک کند تا آثارش بتواند آیینه تمام‌نمای رویدادهای آن باشد، اما واقعیت این است که این نگاه برای بسیاری از نویسندگان و شاعران درونی نشد.

به گفته او، بسیاری از نویسندگان و شاعران به ادبیات دفاع مقدس مثل فیلم‌های دهه 60 و اوایل دهه 70 پرداختند؛ فیلم هایی که تنها لحظه‌های اغراق‌آمیز پیروزی و روی روشن سکه جنگ را نشان می‌دادند و تنها به پوسته‌های ظاهری مثبت جنگ توجه داشتند.

آهنگرنژاد ادامه داد: نویسندگان روشنفکر به دنیای ادب مقاومت اجازه ورود نیافتند و عناصر بومی در ادبیات دفاع مقدس جایگاهی ویژه پیدا نکردند و در نهایت شعر کم‌مایه جشنواره‌یی جایگزین نگاه‌های راستین نویسندگان و شاعران دفاع مقدس شد.

به گفته این نویسنده، در طول سال جشنواره‌های مختلفی با پرداختن به این‌گونه مضامین در گوشه گوشه این سرزمین برگزار می‌شود و برخی از مدیران فرهنگی برای تکمیل ترازنامه کاری تنها به شکل صوریِ یک جشنواره توجه می‌کنند و گاه داوران کم‌وزن آثار کم‌مایه را برمی‌گزینند و گاه برخی نویسندگان و شاعران کم‌توان را به فربهی انتزاعی می‌رسانند.

او ادامه داد: این کار تنها به کوتولگی شاعران جوان می‌انجامد و به بلوغ شعر دفاع مقدس ختم نخواهد شد.

این مدرس دانشگاه و روزنامه‌نگار تأکید کرد: اگر می‌خواهیم با دست‌های پر، ادبیات مقاومت را در چهارراه‌های مهم جهان جار بزنیم، باید از لایه‌های پنهان جنگ و هرچند تلخ رونمایی کنیم.